Göz damar tıkanıklığı olarak bilinen durum, tıbbi adıyla retina damar tıkanıklığı, gözün arka kısmında yer alan ve net görmeyi sağlayan retina tabakasını besleyen damarların tıkanmasıyla ortaya çıkar. Retina, görme işlevini üstlenen özel hücrelerden oluşur ve bu hücrelerin sağlıklı kalabilmesi için sürekli olarak oksijen ve besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç atardamarlar (arterler) aracılığıyla karşılanırken, retina hücrelerinde oluşan atıklar ise toplardamarlar (venler) yoluyla uzaklaştırılır. İşte bu arter veya ven damarlarından birinde meydana gelen tıkanıklık, retina hücrelerinin sağlığını bozarak görme fonksiyonunun ciddi şekilde etkilenmesine neden olabilir.
Göz Damar Tıkanıklığı Nedir?
Retinayı besleyen atardamar (arter) veya toplardamarın (ven); pıhtı, plak ya da dış baskı nedeniyle tıkanmasına göz damar tıkanıklığı denir. Santral veya dal şeklinde, ven ya da arter kökenli olabilir. Tıkanan damarın tipi görme kaybının şiddetini belirler.
| Tip | Açılımı | Görülme sıklığı | Önemli Not |
|---|---|---|---|
| Santral Retinal Ven Tıkanıklığı | CRVO | Dal tıkanıklığından daha az | Makula ödemi riski yüksek |
| Dal Retinal Ven Tıkanıklığı | BRVO | En yaygın tip | Genellikle bölgesel görme azalması |
| Santral Retinal Arter Tıkanıklığı | CRAO | Nadir ama acil | Dakikalar içinde kalıcı kayıp oluşabilir |
| Dal Retinal Arter Tıkanıklığı | BRAO | Daha hafif seyirli | Görme alanı kaybı yapabilir |
Göz Damar Tıkanıklığı Belirtileri
Ani ve genellikle ağrısız görme kaybı, bulanık veya sisli görme, görüş alanında karanlık “perde” hissi, ışık çakmaları ve tek gözde kanlanma en sık rastlanan işaretlerdir. Bu belirtiler genellikle tek gözde aniden ortaya çıkar ve acil değerlendirme gerektirir.
| Belirti | Hastaların İfadeleri | Sıklıkla Görüldüğü Tip |
|---|---|---|
| Ani, ağrısız görme kaybı | “Birden bire perde indi.” | Arter tıkanıklığı |
| Bulanık ya da puslu görme | “Sisli görüyorum.” | Ven tıkanıklığı |
| Görüş alanında karanlık bölge | “Gölge var.” | Dal tıkanıklıkları |
| Işık çakmaları | “Flaş patlıyor gibi.” | Her ikisi |
| Gözde baskı veya dolgunluk | Genellikle ağrısızdır | Ven tıkanıklığı |
Belirtiler çoğunlukla tek gözde ve ani başlar. Bu nedenle zaman kaybetmemek hayati önem taşır.
Göz Damar Tıkanıklığı Risk Faktörleri
Göz damarlarının tıkanmasına yol açan risk faktörleri çoğu zaman yaşam tarzıyla ilişkilidir. Tansiyon, şeker, kolesterol gibi yaygın rahatsızlıklar bu durumu tetikleyebilirken, hareketsiz yaşam, düzensiz beslenme ve sigara kullanımı da riski artırır. Ayrıca bazı kişilerde genetik yatkınlık da etkili olabilir.
| Risk Faktörü | Açıklama |
|---|---|
| 55 yaş ve üzeri olmak | Yaşla birlikte damar esnekliği azalır. |
| Yüksek tansiyon | Göz damarlarında basınç artışı yaratır. |
| Diyabet | Küçük damarları tahrip eder. |
| Yüksek kolesterol | Damar tıkanıklığına yol açabilir. |
| Sigara kullanımı | Damar daralmasına ve pıhtılaşmaya neden olabilir. |
| Glokom (Göz Tansiyonu) | Göz içi basıncı arttığında damarlara baskı yapar. |
| Doğum kontrol hapları | Kan pıhtılaşmasını artırabilir (genç kadınlarda) |
Göz Damar Tıkanıklığı Nedenleri
Bu rahatsızlığın arkasında yatan nedenler, genellikle kanın normal akışını bozacak bir engel oluşmasıyla ilgilidir. Damar duvarındaki yapısal bozulmalar, damar içi pıhtı oluşumu ya da başka bir yerden gelip damarı tıkayan emboliler bu süreci tetikler. Bazı sistemik hastalıklar da dolaylı olarak damar sağlığını tehdit eder.
- Göz damarında pıhtı oluşumu,
- Damar duvarında plak birikimi (ateroskleroz),
- Kalpten veya boyundan gelen emboliler,
- Kanın koyulaşmasına neden olan hastalıklar,
- Bazı romatizmal veya sistemik inflamatuar hastalıklar.
Göz Damar Tıkanıklığı Tanı Yöntemleri
Tanı sürecinde en önemli adım, detaylı bir göz dibi muayenesidir. Uzman doktor, ileri görüntüleme cihazlarıyla retina tabakasındaki kanlanmayı, ödemi ve hasarı değerlendirir. Gözün iç yapısını görüntülemek için yapılan testler, hem tanıyı netleştirir hem de tedaviye yön verir.
| Yöntem | Ne İçin Kullanılır? |
|---|---|
| OCT (Optik Koherens Tomografi) | Retina kalınlığı ve ödem varlığı ölçülür. |
| Fluoresein Anjiyografi | Damar tıkanıklığı ve sızıntı alanları saptanır. |
| Fundus Fotoğrafı | Retina yüzeyindeki kanamalar ve damar değişiklikleri görüntülenir. |
| Göz Tansiyonu Ölçümü | Glokom gibi eşlik eden durumlar araştırılır. |
| Kan testleri | Diyabet, kolesterol, pıhtılaşma bozuklukları değerlendirilir. |
Göz Damar Tıkanıklığı Tedavi Yöntemleri
Tedavide amaç, hem tıkanıklığın neden olduğu hasarı en aza indirmek hem de görmeyi mümkün olduğunca korumaktır. Uygulanan tedavi yöntemi, damar tıkanıklığının türüne ve şiddetine göre belirlenir. Enjeksiyon tedavileri, lazer uygulamaları ve cerrahi müdahaleler buna örnek olarak gösterilebilir.
Arter Tıkanıklığında:
- Göz masajı, oksijen tedavisi, göz içi basıncı düşürücü ilaçlar
- Bazı durumlarda hiperbarik oksijen uygulanabilir
Ven Tıkanıklığında:
- Göz içi enjeksiyonlar (anti-VEGF veya kortizon içeren iğneler)
- Lazer tedavisi (özellikle yeni damar oluşumunu engellemek için)
- Gerekli durumlarda cerrahi müdahale (vitrektomi)
Göz Damar Tıkanıklığı Olası Komplikasyonları
Zamanında müdahale edilmezse göz damar tıkanıklığı, görmeyi tehdit eden kalıcı sorunlara yol açabilir. Retina üzerinde oluşan ödem ya da anormal damar gelişimi, görme kalitesini düşürebilir. Bazı durumlarda göz tansiyonu yükselerek aşağıda belirtilen ikinci bir problem ortaya çıkabilir:
- Kalıcı görme kaybı,
- Makula ödemi (sarı nokta tutulumu)
- Yeni damar oluşumu (neovaskülarizasyon)
- Neovasküler glokom (göz tansiyonu artışı)
- Retina dekolmanı
Göz Damar Tıkanıklığı Korunma Yöntemleri
Bu tür bir rahatsızlıktan korunmak, çoğu zaman bireyin kendi elindedir. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları, düzenli göz kontrolleri ve kronik hastalıkların takibi sayesinde göz damarları uzun süre sağlıklı kalabilir. Özellikle 50 yaş üzeri bireylerin, herhangi bir belirti olmasa bile yılda en az bir kez göz hekimine görünmesi önerilir. Göz damarı tıkanıklığından korunmak için;
- Tansiyon, şeker ve kolesterol düzeylerinizi kontrol altında tutun.
- Sigarayı bırakın.
- Haftalık düzenli yürüyüşler ve egzersiz yapın.
- Bol su tüketin, özellikle pıhtılaşmaya yatkınsanız.
- 50 yaş üstündeyseniz yılda en az 1 kez göz kontrolüne gidin.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Göz damar tıkanıklığı kendiliğinden geçer mi?
Hayır. Mutlaka uzman müdahalesi gerekir. Gecikmek kalıcı görme kaybı ile sonuçlanabilir.
Göz damar tıkanıklığı ağrı yapar mı?
Genellikle ağrısızdır. Bu yüzden çoğu kişi geç fark eder.
Her iki gözde birden olabilir mi?
Genelde tek gözde görülür, ancak risk faktörleri kontrol edilmezse diğer göz de etkilenebilir.
Belirtiler fark edilince ne kadar sürede doktora gidilmeli?
Mümkün olan en kısa sürede, tercihen saatler içinde doktora başvurulmalıdır.
Görme tamamen geri gelir mi?
Arter tıkanıklığında görme genellikle geri dönmez. Ven tıkanıklığında ise kısmi iyileşme mümkündür.
Göz içi enjeksiyonlar ne sıklıkla yapılır?
İlk aylarda aylık enjeksiyonlar yapılır. Daha sonra kişiye özel aralıklarla devam edilir.
Lazer tedavisi gerekli midir?
Bazı hastalarda, özellikle yeni damar oluşumu varsa uygulanır.
Aspirin kullanmak koruyucu olur mu?
Doktor önerirse evet. Kendi başınıza başlamanız önerilmez.
Göz tansiyonu hastasıyım, riskim artar mı?
Evet. Glokom hastalarında ven tıkanıklığı riski daha yüksektir.
